Ενεργειακές Κοινότητες

ΣΥΧΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (FAQ)

1. Τι είναι οι Ενεργειακές Κοινότητες ; Από πότε υπάρχουν στην Ελλάδα ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οι Ενεργειακές Κοινότητες (Ε.Κοιν) είναι τοπικοί αστικοί συνεταιρισμοί με μοναδικό αντικείμενο την Ενέργεια νοούμενης ως ενεργειακή αειφορία.  Βασίζονται στο Ν.4513 / 23.01.2018 και έχουν ως στόχο την προώθηση δράσεων που συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και στην τοπική ανάπτυξη μέσα στα πλαίσια της Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας (ΚΑΛΟ).   Ενεργειακές Κοινότητες υπάρχουν στην Ελλάδα από το 2018.

Το πλήρες κείμενο του νόμου ανευρίσκεται στο διαδίκτυο ως «Ν. 4513/2018 Ενεργειακές Κοινότητες και άλλες διατάξεις».

Τα πλεονάσματα της χρήσης που προκύπτουν από τις δράσεις (Projects) μιας Ε.Κοιν δεν διανέμονται στα μέλη, αλλά παραμένουν στην Ε.Κοιν. υπό τη μορφή αποθεματικών και διατίθενται για κοινωφελείς σκοπούς.   Εξαίρεση σ΄ αυτό αποτελούν οι Ε.Κοιν με τουλάχιστον δεκαπέντε (15) μέλη (ή δέκα προκειμένου για Ε.Κοιν. σε μικρά νησιά),  στις οποίες το 50% των μελών συν ένα εξ αυτών είναι φυσικά πρόσωπα. Σ΄ αυτές τις Ε.Κοιν μπορεί να γίνεται διανομή πλεονασμάτων χρήσης στα μέλη τους μετά την αφαίρεση του τακτικού αποθεματικού και  εφόσον υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο καταστατικό.

2. Ποιο είναι πρακτικά το αντικείμενο μιας Ενεργειακής Κοινότητας ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αντικείμενο της Ε.Κοιν  είναι το θέμα της αποκεντρωμένης ενέργειας, εννοούμενης ως παραγωγή,  προμήθεια, κατανάλωση, διανομή, εξοικονόμηση, μετατροπή, εξυγίανση, συμβουλευτική κλπ. ή ως συνδυασμός αυτών.  Ιδιαίτερη σημασία για τις Ε.Κοιν έχει η «καθαρότητα» της ενέργειας (πχ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας – Α.Π.Ε., Συμπαραγωγή – Σ.Η.Θ.Υ.Α., Βελτίωση της ενεργειακής Αποδοτικότητας), έτσι ώστε από τη δράση της Ε.Κοιν να προκύπτει ωφέλεια για το περιβάλλον και την τοπική οικονομία καθώς και βελτίωση της ασφάλειας ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας. 

Με αυτήν την έννοια, πιθανά αντικείμενα μας Ε.Κοιν είναι

α)   Παραγωγή, αποθήκευση, ιδιοκατανάλωση, προμήθεια, διανομή ή πώληση ηλεκτρικής ή θερμικής ή ψυκτικής ενέργειας ή φυσικού αερίου, ιδιαίτερα από σταθμούς Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή Υβριδικούς Σταθμούς.  Σταθμοί Α.Π.Ε. είναι για παράδειγμα τα Αιολικά Πάρκα, τα Φωτοβολταϊκά, οι Υδροηλεκτρικοί Σταθμοί, οι μονάδες βιοαερίου και βιομάζας, οι γεωθερμικές εγκαταστάσεις, ενεργητικά και παθητικά ηλιακά συστήματα κλπ.  Σταθμοί Συμπαραγωγής (Σ.Η.Θ.Υ.Α.) είναι οι σταθμοί με καύση Φυσικού Αερίου για την ταυτόχρονη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμικής ενέργειας που αξιοποιείται σε κοντινό σημείο κατανάλωσης.  Υβριδικοί Σταθμοί είναι αυτοί που χρησιμοποιούν και τις δύο παραπάνω κατηγορίες σταθμών και επιπλέον / προαιρετικά και κάποιο συμβατικό καύσιμο.

β)   Συλλογή, μεταφορά, επεξεργασία, αποθήκευση ή διάθεση, πρώτης ύλης για την παραγωγή ηλεκτρικής ή θερμικής ή ψυκτικής ενέργειας από βιομάζα ή βιορευστά ή βιοαέριο ή μέσω ενεργειακής αξιοποίησης  των αστικών αποβλήτων,

γ)  Προμήθεια ενεργειακών προϊόντων, συσκευών και εγκαταστάσεων, με στόχο τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και της χρήσης συμβατικών καυσίμων, καθώς και τηβελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας,

δ)   Προμήθεια ηλεκτροκίνητων οχημάτων, υβριδικών ή μη, και εν γένει οχημάτων που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα,

ε)   Μέθοδοι για διαχείριση της ζήτησης με στόχο τη μείωση της τελικής χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας,

στ)  Ανάπτυξη δικτύου, διαχείριση και εκμετάλλευση υποδομών εναλλακτικών καυσίμων,

ζ)    Εγκατάσταση και λειτουργία μονάδων αφαλάτωσης νερού με χρήση Α.Π.Ε

η)   Παροχή ενεργειακών υπηρεσιών, σύνταξη μελετών αξιοποίησης των Α.Π.Ε. ή της Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή υλοποίησης παρεμβάσεων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης ή παροχή στα μέλη της συμβουλών και τεχνικής υποστήριξης στους ανωτέρω τομείς, ως επίσης και διαχείριση ή συμμετοχή σε προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους ή πόρους της ΕΕ.

θ)   Προσέλκυση κεφαλαίων για την πραγματοποίηση επενδύσεων αξιοποίησης των Α.Π.Ε. ή Σ.Η.Θ.Υ.Α. ή παρεμβάσεων βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης

ι)    Ενημέρωση, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για θέματα ενεργειακής αειφορίας,

ια)  Δράσεις για την υποστήριξη ευάλωτων καταναλωτών και την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

3. Ποιοι μπορούν να γίνουν μέλη σε μια Ενεργειακή Κοινότητα ; Πόσα μέλη μπορεί να έχει μια Ενεργειακή Κοινότητα ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μέλη μιας Ε.Κοιν. μπορεί να είναι

α)   Κάθε Έλληνας πολίτης ως φυσικό πρόσωπο ανεξαρτήτως του τόπου κατοικίας του.   Υπάρχει όμως ο γενικός περιορισμός ότι τουλάχιστον το πενήντα τοις εκατό (50%) συν ένα των μελών πρέπει να σχετίζονται με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.

β)   Νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου -εκτός των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) Α΄ και Α΄ βαθμού- ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, ανεξαρτήτως της δηλούμενης έδρας τους

γ)   Ο.Τ.Α. Α΄ βαθμού (Περιφέρεια) της ίδιας Περιφέρειας με την Περιφέρεια εντός της οποίας βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν.

δ)   Ο.Τ.Α. β΄ βαθμού (Δήμος) με έδρα την ίδια έδρα της Ε.Κοιν

ε)   Ο ελάχιστος αριθμός μελών της Ε.Κοιν. είναι:

– Πέντε (5), αν τα μέλη είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, ή νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ή φυσικά πρόσωπα,

– Τρία (3), αν τα μέλη είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου ή φυσικά πρόσωπα, από τα οποία τα δύο (2) τουλάχιστον είναι Ο.Τ.Α.,

– Δύο (2), αν τα μέλη είναι μόνο Ο.Τ.Α. α΄ βαθμού νησιωτικών περιοχών με πληθυσμό κάτω από τρεις χιλιάδες εκατό (3.100) κατοίκους

4. Πώς αποδεικνύεται η «εντοπιότητα» των μελών της Ενεργειακής Κοινότητας ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Για τα φυσικά πρόσωπα- μέλη χρειάζεται να έχουν πλήρη ή ψιλή κυριότητα ή επικαρπία σε ακίνητο το οποίο βρίσκεται εντός της Περιφέρειας της έδρας της Ε.Κοιν. (πχ αντίγραφο Ε9) ή να είναι δημότες δήμου της Περιφέρειας αυτής (πχ Πιστοποιητικό Οικογενειακής Κατάστασης), ενώ τα νομικά πρόσωπα – μέλη να έχουν την έδρα τους εντός της Περιφέρειας της έδρας της Ε.Κοιν..

5. Δικαιούται κάποιος να είναι μέλος σε πάνω από μία Ενεργειακή Κοινότητα ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού μπορούν να συμμετέχουν σε περισσότερες από μία Ε.Κοιν. ως μέλη.

Φυσικά πρόσωπα δικαιούνται να είναι μέλη μόνο σε μια Ε.Κοιν εντός της ίδιας Περιφέρειας.  Σε διαφορετικές Περιφέρειες δεν υφίσταται περιορισμός.

6. Πόσες συνεταιριστικές μερίδες μπορεί να κατέχει κάθε μέλος μιας Ενεργειακής Κοινότητας ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Κάθε μέλος έχει το δικαίωμα να κατέχει, πέραν της μιας υποχρεωτικής συνεταιριστικής μερίδας και επιπλέον μία ή περισσότερες προαιρετικές συνεταιριστικές μερίδες, με ανώτατο όριο συμμετοχής στο συνεταιριστικό κεφάλαιο το 20%.   Εξαιρούνται οι  Ο.Τ.Α. που μπορούν να συμμετέχουν στο συνεταιριστικό κεφάλαιο με μεγαλύτερο ανώτερο όριο. 

Όμως προσοχή :  κάθε μέλος, ανεξαρτήτως του αριθμού των συνεταιριστικών μερίδων που κατέχει, συμμετέχει στη γενική συνέλευση με μία μόνο ψήφο.  Και φυσικά να λάβουμε υπόψη ότι στις Ε.Κοιν οι αποφάσεις λαμβάνονται από τις Γενικές Συνελεύσεις (ΓΣ) και τα Διοικητικά Συμβούλια (ΔΣ) έχουν διεκπεραιωτικό ρόλο.

7. Ποια είναι η διαδικασία σύστασης μιας Ενεργειακής Κοινότητας ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Για τη σύσταση μιας Ε.Κοιν. τηρείται η διαδικασία ίδρυσης ενός αστικού συνεταιρισμού, δηλαδή : 

– Δημιουργείται Καταστατικό με συγκεκριμένες ελάχιστες απαιτήσεις.  Αυτές περιγράφονται τυπικά στο Άρθρο 5 του νόμου αλλά γενικά ακολουθούν το πνεύμα της ΚΑΛΟ, δηλαδή απαιτείται ενεργός συμμετοχή των μελών και κυκλική εναλλαγή στις θέσεις ευθύνης.

– Προσκομίζονται στο αρμόδιο Ειρηνοδικείο τα απαιτούμενα δικαιολογητικά (καταστατικό της Ε.Κοιν, βεβαιώσεις εντοπιότητας, καταστατικά των νομικών προσώπων- μελών τηςΕ.Κοιν.)

–  Ακολουθεί η καταχώρηση της  Ε.Κοιν.  στο Μητρώο Ε.Κοιν. του Γ.Ε.ΜΗ.  Έτσι η Ε.Κοιν αποκτά νομική προσωπικότητα

–  Μέσα σε τρεις (3) μήνες από την καταχώρηση στο Μητρώο Ε.Κοιν., προσκομίζεται στο Γ.Ε.ΜΗ. πρακτικό της προσωρινής διοικητικής επιτροπής ή του διοικητικού συμβουλίου για την πιστοποίηση της καταβολής του συνεταιριστικού κεφαλαίου που ορίζεται στο καταστατικό.

–  Μέσα σε ένα (1) μήνα υποβάλλονται για καταχώρηση στο Γ.Ε.ΜΗ. το πρακτικό της ΓΣ για την εκλογή του ΔΣ και το πρακτικό του ΔΣ για τη συγκρότησή του σε σώμα

–  Ο ισολογισμός και ο λογαριασμός αποτελεσμάτων χρήσης μαζί με την έκθεση του ΔΣ  και των ελεγκτών δημοσιεύονται στο Γ.Ε.ΜΗ. μέσα σε ένα (1) μήνα από την έγκρισή τους από την ετήσια τακτική ΓΣ.

8. Πέραν της τοπικής κοινωνικής ωφέλειας που απορρέει από τις δράσεις μιας Ενεργειακής Κοινότητας, υπάρχουν κίνητρα για τα μέλη της ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τα κίνητρα και μέτρα στήριξης των Ε.Κοιν περιγράφονται αναλυτικά στο Άρθρο 11 του νόμου.  Γενικά, στόχος του νόμου δεν είναι να δημιουργηθούν συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού προς τις ιδιωτικές επενδύσεις, αλλά ένα πλαίσιο θεσμικών και διαδικαστικών διευκολύνσεων για τη δημιουργία και λειτουργία των Ε.Κοιν.

Συνοπτικά αναφέρουμε τα εξής :

α)   Οι Ε.Κοιν. μπορούν να εντάσσονται στο ν. 4399/2016 (Α΄ 117), εφαρμοζομένων αναλογικά των διατάξεων του νόμου αυτού για τις Κοιν.Σ.Επ. του ν. 4430/2016 (Α΄ 205), καθώς και σε άλλα προγράμματα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους ή πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τους σκοπούς τους.

β)   Με υπουργικές αποφάσεις αναμένεται  να καθορίζονται ειδικές προϋποθέσεις και όροι προνομιακής συμμετοχής ή εξαίρεσης από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες υποβολής προσφορών σε συστήματα ενέργειας καθώς και ειδικοί όροι, όπως προνομιακές χρεώσεις, μεγαλύτερη διάρκεια χρήσης, για χρήση των υπηρεσιών του Φορέα Σωρευτικής Εκπροσώπησης Τελευταίου Καταφυγίου, όπως επίσης και ειδικοί όροι για σταθμούς Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. και Υβριδικούς Σταθμούς που αδειοδοτούνται από Ε.Κοιν.

γ)   Οι Ε.Κοιν. απαλλάσσονται από την υποχρέωση καταβολής του ετήσιου τέλους διατήρησης δικαιώματος κατοχής άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που προβλέπεται για σταθμούς Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. και Υβριδικούς Σταθμούς

δ)   Οι αιτήσεις που υποβάλλονται από Ε.Κοιν. για χορήγηση άδειας παραγωγής στη Ρ.Α.Ε. για σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής από Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. και Υβριδικούς Σταθμούς εξετάζονται κατά προτεραιότητα έναντι λοιπών αιτήσεων

ε)   Το ύψος της εγγυητικής επιστολής για σταθμούς Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. και Υβριδικούς Σταθμούς, οι οποίοι ανήκουν σε Ε.Κοιν., μειώνεται κατά πενήντα τοις εκατό (50%).

στ) Το ελάχιστο απαιτούμενο εταιρικό κεφάλαιο μειώνεται στις εξήντα χιλιάδες (60.000) € έναντι τους εταιρικού κεφαλαίου τουλάχιστον εξακοσίων χιλιάδων (600.000) € που ισχύει για τις άλλες εταιρείες

ζ)   Με απόφαση της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (Ρ.Α.Ε.),  μπορεί να ορίζονται μειωμένα ποσά εγγυήσεων για την εγγραφή των Ε.Κοιν. στα μητρώα συμμετεχόντων στο πλαίσιο των συμβάσεων Συναλλαγών Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού (Η.Ε.Π.) και διαχείρισης των ηλεκτρικών δικτύων,

η)   Επιτρέπεται η εγκατάσταση σταθμών Α.Π.Ε. και Σ.Η.Θ.Υ.Α. και Υβριδικών Σταθμών από Ε.Κοιν. για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών των μελών τους και ευάλωτων καταναλωτών ή πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, εντός της Περιφέρειας στην οποία βρίσκεται η έδρα της Ε.Κοιν., με εφαρμογή εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού (VirtualNetMetering).  Αναμένεται σχετική Υπουργική Απόφαση που θα περιλαμβάνει τους ειδικούς όρους του συμψηφισμού για τις Ε.Κοιν.

θ)   Με Υπουργικές Αποφάσεις αναμένεται να  εκδοθούν ειδικοί όροι για τις Ε.Κοιν. που λειτουργούν ως φορείς εκμετάλλευσης υποδομών φόρτισης ηλεκτροκίνητων οχημάτων.

ι)    Ο Κανονισμός Αδειών του άρθρου 135 του ν. 4001/2011 μπορεί να προβλέπει ειδικούς όρους για τις άδειες που χορηγούνται σε Ε.Κοιν..

9. Πόση είναι η διάρκεια ισχύος μιας Ενεργ. Κοινότητας ; Πώς διαλύεται μια Ενεργ. Κοινότητα ;  Υπάρχουν διαδικασίες συντονισμού πολλών Ενεργ. Κοινοτήτων ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν υφίσταται περιορισμός στην διάρκεια ισχύος μιας Ε.Κοιν, αυτό εξαρτάται από το καταστατικό της και τις σχετικές αποφάσεις της ΓΣ αυτής.

Ως προς τη Λύση- Εκκαθάριση- Συγχώνευση- Μετατροπή μιας Ε.Κοιν ακολουθούνται γενικά όσα ισχύουν για τους αστικούς συνεταιρισμούς, αλλά με σημαντικές παρεκκλίσεις που ορίζονται στο Άρθρο 9 του Ν. 4513 περί Ενεργειακών Κοινοτήτων. 

Συνοπτικά αναφέρονται τα εξής :

Μια Ε.Κοιν. λύεται :  α) αν μειωθεί ο αριθμός των μελών της κάτω από τα όρια  ή αν πάψουν να ισχύουν οι προϋποθέσεις που τίθενται από το Ν. 4513  β) όταν λήξει η χρονική διάρκειά της  γ)  με απόφαση της γενικής συνέλευσης και  δ) αν κηρυχθεί σε πτώχευση. Τη διάλυση της Ε.Κοιν. ακολουθεί η εκκαθάριση.   Αν η Ε.Κοιν. κηρυχθεί σε πτώχευση, ακολουθείται η διαδικασία του Πτωχευτικού Κώδικα (εκκαθάριση).  Αν κατά τη διάρκεια της εκκαθάρισης δεν καταστεί δυνατή η μεταβίβαση  των χορηγηθέντων αδειών, αυτές  παύουν να ισχύουν αυτοδίκαια.

Δύο ή περισσότερες Ε.Κοιν. μπορούν να συγχωνευθούν, υπό την προϋπόθεση ότι οι υπό συγχώνευση Ε.Κοιν. εφαρμόζουν όμοιο τρόπο διάθεσης των πλεονασμάτων χρήσης  και έχουν έδρα εντός της ίδιας Περιφέρειας.

Επιτρέπεται η μετατροπή κάθε τύπου συνεταιρισμού σε Ε.Κοιν. σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4513.

Πέντε (5) τουλάχιστον Ε.Κοιν. που έχουν την έδρα τους στην ίδια Περιφέρεια μπορούν να συστήσουν «Ένωση Ενεργειακών Συνεταιρισμών» με σκοπό το συντονισμό και την προώθηση των δραστηριοτήτων τους.

Οι ενώσεις ενεργειακών συνεταιρισμών όλης της χώρας μπορούν να συστήσουν την «Ομοσπονδία των Ενεργειακών Συνεταιρισμών της Ελλάδας» για το συντονισμό και τη γενικότερη εκπροσώπηση του ενεργειακού συνεταιριστικού κινήματος της χώρας.

10. Χαρακτηριστικά μιας Ενεργειακής Κοινότητας από ΟΤΑ

Δύο είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ενεργειακής Κοινότητας που ιδρύουμε και αυτά τη διαφοροποιούν ισχυρά έναντι και των ιδιωτικών επενδύσεων:

Το πρώτο είναι ότι έχει σαφή κοινωνικά γνωρίσματα . Η ωφέλεια για τα μέλη περνάει μέσα από την βελτίωση της τοπικής κοινωνίας , έχει δημοκρατική – οριζόντια διοίκηση , συλλογικό και αλληλέγγυο χαρακτήρα , συλλογικό κεφάλαιο και περιορισμένη διανομή κερδών , συμβάλλει στην κυκλική οικονομία και τέλος έχει εθελοντική συμμετοχή των μελών της .

Το δεύτερο είναι το οικολογικό χαρακτηριστικό . Βασίζεται στις αρχές της αειφορίας , της προστασίας του περιβάλλοντος , της αναγνώρισης της αξίας της βιοποικιλότητας και της κοινωνικής απελευθέρωσης . Η δράση της είναι μικρής κλίμακας , τοπική και αποκεντρωμένη , σέβεται τους φυσικούς πόρους . Η συνειδητοποίηση ότι σχεδόν όλες οι παραγωγικές δραστηριότητες βασίζονται πάνω σε κοινόκτητους φυσικούς πόρους , αλλάζει τον τρόπο σκέψης και δράσης , αλλά και του πρακτικού υπολογισμού του κόστους των προϊόντων .

Αντικείμενο της Ε.Κοιν είναι το θέμα της αποκεντρωμένης ενέργειας , εννοούμενης ως παραγωγή , κατανάλωση , διανομή , εξοικονόμηση , μετατροπή , εξυγίανση , συμβουλευτική κλπ. ή ως συνδυασμός αυτών με πρωταρχική προϋπόθεση την « καθαρότητα » της δράσης , όπως αυτή αναφέρθηκε προηγουμένως .

Είμαστε στη φάση που συγκεντρώνουμε τα απαραίτητα στοιχεία για να επιλέξουμε το είδος και το χώρο της δράσης – έργου μας . Από την εμπειρία μας σε άλλες κοινωνικές πρωτοβουλίες γνωρίζουμε ότι μια καλά οργανωμένη συλλογική δράση έχει σοβαρά πλεονεκτήματα έναντι των ιδιωτικών επενδύσεων.